{phocagallery view=category|categoryid=24|imageid=129|displayname=0|displaydetail=0|displaydownload=0|displaybuttons=0|displaydescription=0|displayimgrating=0}
Κυρά Θεοτόκο, εκοιλοπόνα
εκοιλοπόνα κι επαρακάλειε
-Βοηθήσετέ με αυτήν την ώρα,
τη βλοημένη, τη δοξασμένη...
Σ’ όλη σχεδόν τη Θράκη, Βόρεια, Ανατολική και Δυτική, στο Ασπρονέρι και τη Λάδη Διδυμοτείχου, στο Ορτάκιοι Αδριανούπολης, στις Σαράντα Εκκλησιές, στη Ραιδεστό, και αλλαχού απαντούμε παραλλαγές του συγκεκριμένου τύπου καλάντων που δείχνουν να είναι όχι μόνο από τα ωραιότερα
ποιήματα της λαικής μούσας αλλά και από τα παλαιότερα.
Αναλύοντάς τα στη συνέχεια θα διαπιστώσετε, πόσο έντονα διαφαίνεται η βαθιά και ουσιαστική αποδοχή και βίωση της Ορθοδοξίας από τον συχνά χειμαζόμενο λαό της Θράκης, που αναπλήρωσε τη θρησκευτική άγνοια, και αναβάπτισε στα νάματά της, τα αρχαιοελληνικά κατάλοιπα στα ήθη και τις δοξασίες του λαού.
Άς τα απολαύσουμε λοιπόν στίχο-στίχο.
« Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες
η Παναγιά μας κοιλοπονούσε »
Κατά την ορθόδοξη παράδοση η Πάναγνος Θεοτόκος, η πάσης καθαράς κτίσεως νοεράς και αισθητής αγνοτέρα, ως συλλαβούσα άνευ αμαρτίας τον Θεόν Λόγον, έτεκεν αυτόν «άνευ ωδίνων». Πού βρήκε λοιπόν ο λαός μας το πρότυπο των έντονων πόνων που να υποδηλώνουν τη διαφορετικότητα και την δύναμη του τεχθησομένου;
Ο Ομηρικός ύμνος, για να υποδηλώσει τη μεγαλωσύνη του Απόλλωνα, αναφέρει πως η Λητώ πριν τον γεννήσει, πονούσε αβάσταχτα εννιά μέρες και εννιά νύχτες. Όλες οι αθάνατες της παραστέκονταν συναγμένες γύρω της κι έστειλαν την Ίριδα να φέρει τις καλύτερες μαμμές, τις Ειλείθυιες, θεότητες του τοκετού.
Εννιά μέρες η Λητώ; Σαράντα η Παναγία μας. Αριθμός που δηλώνει στην παράδοσή μας, μέγεθος και όριο απώτατο και πλήθος.
«Κοιλοπονούσε, παρακαλούσε
τους Αποστόλους, τους Αρχαγγέλους.
-Σεις Αποστόλοι για μήλα πάντε,
σείς ιεράρχες για ρόιδα πάντε.
Άγια-Μαρίνα, Άγια-Κατιρίνα,
στη Σμύρνη πάνε, μαμμές να φέρουν.
Κι όσο να πάνε κι όσο να έρτουν
η Παναγιά μας ξελευτερώθη.»
Με την ψυχρή λογική θα αναρωτηθούμε, καλά οι άγγελοι παρευρίσκοντο στο πολυθρύλλητον θαύμα, αλλά πού βρέθηκαν οι Απόστολοι που ακόμη δεν υπήρχαν, οι ιεράρχες που στήριξαν την Ορθόδοξη πίστη κι οι αγίες που μαρτύρησαν για τη θεική Του αγάπη, αιώνες αργότερα;
Ο χρόνος δεν παρουσιάζεται στα ανθρώπινα μέτρα. Παρόν, παρελθόν και μέλλον συγχέονται. Η επουράνια κι η επίγεια εκκλησία, η θριαμβεύουσα κι η στρατευομένη συγκλίνουν. Τα ουράνια συναγάλλεται τη γη. Τα επίγεια συγχορεύει ουρανοίς. Η Παλαιά Διαθήκη των αγγέλων δίδει τη σκυτάλη στην Καινή Διαθήκη των Μαρτύρων και Ομολογητών.
Η Κεχαριτωμένη ζητά μήλα και ρόιδα. Το μήλο ήταν για τους προγόνους μας σύμβολο αναγέννησης και το ρόδο σύμβολο κάλλους, αφιερωμένα στο γυναικείο ιδεώδες του αρχαίου κόσμου, την Αφροδίτη. Το κατοικητήριον της Χάριτος, την οποία ο ίδιος ο Γαβριήλ απορούσε και εξίστατο ορών την ωραιότητα της παρθενίας Της και το υπέρλαμπρον της αγνείας Της, καθαγιάζει τον απαγορευμένο καρπό του Παραδείσου, αίρει την κατάρα της Εύας και την πλάνη της Αφροδίτης. Γίνεται άρουρα βλαστάνουσα το αμάραντο ρόδο, την αθάνατη ωραιότητα, κτήμα καρπού ακηράτου.
Παρατηρούμε ότι ενώ είναι παρόντες στη Γέννηση, Άγγελοι, Αγίες, Απόστολοι και Ιεράρχες παραλείπεται ο μνήστωρ Ιωσήφ. Το επίκεντρο του ενδιαφέροντος μονοπωλούν, η Παρθένος και το Βρέφος όπως ακριβώς στην ορθόδοξη εικονογραφία της Θείας Γέννησης, η Παναγία μητέρα και το Παιδίον βρίσκονται στο κέντρο της σύνθεσης ενώ ο Ιωσήφ, μικρότερος σε διαστάσεις στην κάτω αριστερή γωνία, υποδηλώνοντας σαφώς μεν διακριτικά δε, ότι δεν συμμετέχει στην πατρότητα του τεχθέντος, αλλ’αυτό εκ Πνεύματος εστίν Αγίου.
« Μέσα στις δάφνες, μες στα λουλούδια,
μέσα στις φάτνες στα κυπαρίσσια,
κάνει τον ήλιο και το φεγγάρι
κάνει το πρώτο το παλληκάρι.
Σαν ήλιους λάμπει σα φέγγους φέγγει
φέγγει κι αυτόνα του νοικοκύρη
μι τα πιδιά του, μι τ’φαμιλιά του
μι την καλή τη νοικουκυρά του »
Ο αειλαμπής και υπέρφωτος της δικαιοσύνης Ήλιος, το άδυτον και ανέσπερον φέγγος ανατέλλει. Η Άρτεμη κι η σελήνη σκοτίζονται. Ο Απόλλων κι ο ήλιος χάνονται. Το άναρχο και αΐδιο Φως διαλύει τα σκοτάδια της φάτνης και τον ζόφο της αγνωσίας ημών.
Η δάφνη, σύμβολο νίκης και δόξας, για τον Βασιλέα που εξήλθε νικών και ίνα νικήσει. Τα άνθη φανταχτερά ή ταπεινά αγριολούλουδα, για τον Άνθρωπο, τον εν σαρκί γευσάμενον θανάτου, παθόντα και ταφέντα, ως επιτάφια μύρα. Το κυπαρίσσι για το Θεό, ως σύμβολο αθανασίας και ανάστασης.
Τα παλληκάρια παραμερίζουν ευλαβικά. Γεννήθηκε ο Αναμενόμενος. Το πρώτο το Παλληκάρι. Ο καινός άνθρωπος. Ο ωραίος παρά πάντας βροτούς.
« Χριστός γεννάται, χαρά στον κόσμο
χαρά στον κόσμο στα παλληκάρια »
Χαρά στα παλληκάρια που τον ανέμεναν επί αιώνες, χαρά στα μελλοντικά που θα βρουν σημείο εκκίνησης και αναφοράς στον αγώνα της αγάπης. Οικουμένης ήκουσται, χαράς τα πάντα πεπλήρωται. Έκλινε ο ουρανός και κατήλθε ο Θεός. Υμνούν οι ποιμένες, χορεύουν οι άγγελοι, ευδοκία εν ανθρώποις, ειρήνη επί γης, δοξολογία εν ουρανοίς. Ευφροσύνη και αγαλλίασις εις τους αγαπώντας Αυτόν. Ημείς ουν τα εικότα εορτάσωμεν σήμερον και τιμήσωμεν την Χριστού Γένναν.
Βιβλιογραφία
Ελπινίκης Σταμούλη Θρακικά ΙΑ! Σελ.5
Ζεχερλή Σπύρου Οι ρίζες της Θράκης μας
Μοναχής Γαβριηλίας Το σπίτι του Θεού
Α.Δ..Σιμονώφ Προσευχητάριο
Φ. Ντεκαρμέ Εγκυκλοπαίδεια ελληνικής
μυθολογίας. Εκδ. Μέρμηγκα.