Προχθές το βράδυ, αφού έβαλα για ύπνο και τη δεκάμηνη Αρετούλα, άδραξα την ευκαιρία να παρακολουθήσω στην ΕΤ3 ένα ντοκυμαντέρ της σειράς « Λησμονημένες μορφές», για τη Δόμνα Βισβίζη, την ηρωίδα της Θράκης, που περίμενα ανυπόμονα.
Η εκπομπή ανέσυρε στη μνήμη μου το ταξίδι μου προ εικοσαετίας, στην πατρίδα της την Αίνο, σημερινή Ενέζ στην Ευρωπαϊκή Τουρκία, ταξίδι που οφείλω στους γονείς μου που, έφηβη τότε , αποτόλμησαν να με πάρουν μαζί τους.
Η Αίνος κατηφόριζε έναν ομαλό κατάφυτο λόφο προς έναν ανοιχτό καταγάλανο κόλπο, στο Θρακικό πέλαγος, όπου δέσποζε ο επιβλητικός όγκος της Σαμοθράκης στο βάθος. Εκεί όπου τελείωναν τα γραφικά σπιτάκια
με τα κόκκινα βυζαντινά κεραμίδια και τις λεβέντικες κατακόρυφες λεύκες, σ’ ένα πλάτωμα μπροστά στη θάλασσα, κατάσπαρτα αρχαία και βυζαντινά ερείπια, περίτεχνα κιονόκρανα ,κι ελληνικές επιγραφές που σε κάνουν ν’ ανατριχιάζεις.
Η Αίνος είχε την τύχη να διατηρεί αναλλοίωτη από την τουριστική ισοπέδωση την ομορφιά της, μια που δεν προβλήθηκε ποτέ τουριστικά όπως λόγου χάρη η Ιωνία, ή ακόμη και η Αδριανούπολη, καθώς αποτελεί παραμεθόριο περιοχή και βρίθει στρατιωτικών εγκαταστάσεων.
Αν έχεις την ευλογία να την επισκεφθείς, κατανοείς από πού αντλούσαν τόσο πάθος οι Αινίτες για μια πατρίδα ελεύθερη, που θα παραδίδει στα παιδιά της το νήμα μιας αδιάσπαστης ιστορικής συνέχειας, το δικαίωμά τους στην γλώσσα , τη θρησκεία και τον πολιτισμό των πατέρων τους.
Ο Αντώνης Βισβίζης και η γυναίκα του η Δόμνα, επένδυσαν όλη την περιουσία τους στην «Καλομοίρα», το σκάφος τους και στον εθνικοαπελευθερωτκό αγώνα. Μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, άφησαν την πατρίδα τους την Αίνο και υποστήριζαν από θαλάσσης τον αγώνα όπου τους είχε ζητηθεί: Στην επανάσταση της Κασσάνδρας με τον Εμμανουήλ Παππά, στις ναυμαχίες του Ευβοϊκού, στην κάλυψη του Οδυσσέα Ανδρούτσου στη Στερεά Ελλάδα.
Όλα αυτά μου υπενθύμισε το ντοκυμαντέρ, αλλά ήταν λίγο- πολύ γνωστά. Αυτό που δεν ήξερα όμως, ήταν το συγκλονιστικό, ότι ο Χατζη-Αντώνης Βισβίζης δεν τραυματίστηκε θανάσιμα την ώρα της μάχης από εχθρικό βόλι αλλά σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, από ελληνικά χέρια που ήθελαν να αποφύγουν την αποκάλυψη της συνομωσίας εναντίον του Οδυσσέα Ανδρούτσου !
Δεν είναι μόνο ο ηρωϊσμός και η προνοητικότητα της Δόμνας που εντυπωσιάζει, με το να κρύψει τον άντρα της στο αμπάρι της Καλομοίρας, να αποκρύψει το θάνατό του που θα επηρέαζε αρνητικά το ηθικό των μαχητών και να συνεχίσει νικηφόρα τη μάχη. Είναι και η απέραντη πίκρα που υφίσταται της επίγνωσης ή της αμφιβολίας μήπως έφυγε από χέρι ελληνικό.
Συνεχίζει μόνη της τον αγώνα όσο της το επιτρέπουν οι οικονομίες της. Όταν πια δεν έχει τα μέσα να συντηρήσει και να επισκευάσει την « Καλομοίρα», την δίνει μπουρλότο στον Κανάρη.
Το ελληνικό κρατίδιο που είχε δημιουργηθεί την υποδέχτηκε με «ανοιχτές αγκάλες». Εδώ τα είχαν βάλει με το Γέρο του Μωρηά, θα χαρίζονταν στη Βισβίζαινα;
Πάμφτωχες και αντιμέτωπες με την αδιαφορία και την περιφρόνηση του επίσημου κράτους ήταν και η Μαντώ Μαυρογένους και η Μπουμπουλίνα. Είχαν δει όμως τον τόπο τους ελεύθερο, ζούσαν στον τόπο τους.
Η Δόμνα δεν μπορούσε να γυρίσει στην Αίνο. Εννοείται θα είχε συλληφθεί και θανατωθεί. Η χαριτωμένη πατρίδα της, το σπίτι που έζησε με τον καπετάν -Αντώνη, που γέννησε τα παιδιά της, οι δικοί της άνθρωποι , ήταν κοντά της μόνο στα όνειρά της.
Παραγκωνισμένη, σχεδόν επαίτης, γυρνά από πόλη σε πόλη αναζητώντας ένα σπίτι να στεγάσει τα πέντε ορφανά. Οι καρεκλοκένταυροι της εξουσίας κοιτάζοντας με ύφος τα αποδεικτικά που τους προσκομίζει αποφαίνονται με τη διαχρονική γραφειοκρατική αναλγησία:
- Όχι κυρά μου, δεν δικαιούσαι αποζημίωση.
Πέρα από την ηρωίδα, διακρίνω μια σύζυγο αφοσιωμένη και ξεχωριστή. Μπαρκάρει καπετάνισσα μαζί με τον άντρα της αφήνοντας πίσω της την άνετη ζωή στο αρχοντικό της, πολύτιμο στήριγμα και συμπαραστάτις σε μια καθημερινότητα καπνού και μάχης,πολλές φορές
«χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, χωρίς ύπνο στο μάτι».
Η μητρική μορφή που αμβλύνει με την παρουσία της τις σκληρές εικόνες του πολέμου. Αυτή που έκλεισε τα μάτια του Εμμανουήλ Παππά, όταν κατευθυνόμενος με την Καλομοίρα στην Ύδρα, ζητώντας καταφύγιο μετά την οικτρή έκβαση του αγώνα στη Μακεδονία, προσβάλλεται από καρδιακή ανακοπή.
Σαν μητέρα πέντε παιδιών κι εγώ, θεωρώ συγκλονιστικό και το ρόλο της ως μητέρα που φέρνει στον κόσμο πέντε φορές τη ζωή, που μοιράζει απλόχερα τη στοργή και την αγάπη σε πέντε παιδιά, που ανατρέφει με έργα κι όχι μόνο με λόγια, με έμπρακτη συμβολή κι όχι μόνο με συμβουλές. Μια μητέρα μόνη, χήρα, ξενιτεμένη, μοναδικό στήριγμα πέντε παιδιών με έννοια της ακριβή να διαμορφωθούν οι πέντε ξεχωριστές τους προσωπικότητες, έχοντας ισχυρότερη την επίδραση της ηρωικής κληρονομιάς παρά της ορφάνιας.
Δεν αξιώθηκε να δει ελεύθερη την πατρίδα της στην Ανατολική Θράκη, όπως εξάλλου κι εμείς μέχρι σήμερα. Διατηρούσε όμως τη φλόγα της ελπίδας και τη γλύκα του ονείρου . Λίγο πριν αφήσει την τελευταία της πνοή σε μια παράγκα του Πειραιά, ταλαιπωρημένη και ξεχασμένη από το επίσημο ελληνικό κράτος, παραγγέλνει στα παιδιά της τελευταία επιθυμία:
- «Να με θάψετε στην Αίνο».
Στη μνήμη του Θρακιώτικου λαού, η μορφή της αποτυπωμένη ανεξίτηλα, διατηρήθηκε προσλαμβάνοντας διαστάσεις θρύλλου και υμνήθηκε με τρυφερότητα και περηφάνεια στο δημοτικό τραγούδι:
-Πουλάκι μ’ πούθεν έρχεσαι; Πουλάκι μ΄ για αποκρίσου,
μην είδες και μην άκουσες για την κυρά-Δομνίτσα;
Την έμορφη, τη δυνατή, την αρχικαπετάνα, πού’χει καράβι ατίμητο και πρώτο μες στα πρώτα,
καράβι γοργοτάξιδο, καράβι τιμημένο, καράβι που πολέμησε στης Ίμβρος το μπογάζι;
-Την είδα, την απάντησα, κοντά στο Άγιον Όρος….
………..
Πεύκα 25 Μαρτίου 2010.